Όλοι οι νηπτικοί πατέρες της Εκκλησίας διδάσκοντας τους μαθητές τους μοναχούς και τους χριστιανούς, συμφωνούσαν απόλυτα ότι «η μεγίστη πασών των αρετών εστί η διάκρισις».
Ο Μέγας Αντώνιος με τη μεγάλη του ασκητική πείρα λέει: «Πολλοί έλιωσαν τα σώματά τους στην άσκηση, επειδή όμως δεν είχαν διάκριση, βρέθηκαν μακριά από το Θεό».
Τα είδη της διακρίσεως είναι δυο. Η φυσική και η πνευματική.
Φυσική διάκριση: Αυτή τη διάκριση την έχουν λίγοι άνθρωποι. Είναι η συνισταμένη σοφίας, νοήσεως και κρίσεως.
Σοφία είναι η γνώση και η πείρα. Συνήθως αυξάνεται καθώς προχωρεί η ωριμότητα της ηλικίας, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο.
Νόηση είναι η αντίληψη. Να μελετά ο άνθρωπος το κάθε τι.
Κρίση είναι η σωστή σύγκριση των πραγμάτων, ιδεών, θέσεων.
Πνευματική διάκριση: Είναι όλα όσα χαρακτηρίζουν τη φυσική διάκριση και επί πλέον το χάρισμα που δίνει το Πανάγιο Πνεύμα στον ταπεινόφρονα αγωνιστή. Οι βαθμίδες της αγιότητος είναι παράλληλες με τις βαθμίδες της διακρίσεως, αφού αγιότητα χωρίς διάκριση δεν διασφαλίζεται ούτε ένα λεπτό.
Υπάρχουν πράγματα πνευματικά που δε διακρίνονται αν δεν υπάρχει η διάκριση ως θείο χάρισμα. Κατά τον Απόστολο Παύλο η «διάκριση πνευμάτων» είναι ένα από τα δώρα του Αγίου Πνεύματος. Ο δε Ευαγγελιστής Ιωάννης λέει «μη παντί πνεύματι πιστεύετε» αλλά διακρίνετε αν είναι από το Θεό. Εδώ ο Απόστολος επισημαίνει την προσοχή για τη μη παραδοχή «οραμάτων» ή «αποκαλυπτικών ονείρων», αφού μπορεί να προέρχονται από το διάβολο τον πατέρα του ψεύδους και της πλάνης.
Κόπος χρειάζεται για την απόκτηση αυτού του χαρίσματος. Και ο κόπος αυτός είναι η τήρηση των εντολών του Χριστού μαζί με άσκηση, με διαρκή βίωση της μετανοίας και κυρίως ταπεινοφροσύνη. Τα χαρίσματα του Θεού είναι γνήσια, γι’ αυτό και ακριβά και τα δίνει στους γνήσιους αγωνιστές. Δίνει και ο διάβολος «χαρίσματα» αλλά είναι φτηνά, είναι κάλπικα, γι’ αυτό και τα δίνει εύκολα. Είναι οι χαρισματικές ποικίλες μορφές της πλάνης. Η διάκριση διακρίνει το χρόνο. Η σοφία Σολομώντος αναφέρει: «καιρός παντί πράγματι», «καιρός του σιγάν και καιρός του λαλείν». Δηλαδή η διάκριση ως θείο χάρισμα, σου υπαγορεύει το πότε μπορείς να κάνεις κάτι, πότε πρέπει να μιλάς και πότε να σιωπάς. Κι αυτό είναι πού σημαντικό στη ζωής μας που με την αδιακρισία μας τόσα παράκαιρα πράττομε και λέμε προξενώντας ζημίες, προκαλώντας πόνο και δημιουργώντας προβλήματα.
Η διάκριση διακρίνει την ποιότητα. Βλέπει τι αξίζει ή τι δεν αξίζει,, ή πόσο αξίζει. Διακρίνει ακόμη την ποιότητα, την προέλευση κ.τ.λ.
Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει ότι διάκριση είναι το «να μπορείς ανά πάσα στιγμή, σε κάθε τόπο και σε κάθε πράγμα να ξεχωρίζεις ποιο είναι το θέλημα του Θεού. Αυτό το επιτυγχάνουν όσοι έχουν καθαρή καρδιά, καθαρό σώμα και καθαρό στόμα».
Μέσα στην Αγία Γραφή βρίσκουμε τη διάκριση και με άλλα ονόματα όπως:
α) «Βασιλική οδός», που σημαίνει όχι άκρα. Ούτε αμέλεια ούτε υπερβολή. Είναι αυτό που οι πρόγονοί μας έλεγαν «μέτρο» (μέτρον άριστον). Γι’ αυτό και στην πνευματική ζωή υπάρχουν αποτυχίες όταν αντί της «βασιλικής οδού» γίνονται υπερβολές ή αμέλειες.
β) «Βουλή», δηλαδή κυβέρνηση, θέληση.
γ) «Λύχνος και οφθαλμός»: Έτσι αποκαλείται από τον Κύριο. Στην εποχή μας βλέπουμε κάποια πράγματα που κάνει κάποιος και λέμε, μα καλά δεν έχει αυτός μυαλό; Αυτό ερμηνεύεται «μα καλά δεν έχει αυτός διάκριση»;
Εκείνοι που στερούνται διακρίσεως στερούνται «λύχνου και οφθαλμού».
Η σχέση της διακρίσεως με τις άλλες αρετές είναι βαθειά. Ο Μ. Αντώνιος λέει ότι χωρίς διάκριση δεν υπάρχει αρετή. Κι αν υπάρξει , υπάρχει για λίγο. Χάνεται γιατί της λείπει η γεννήτρια και η φύλακας των αρετών, η διάκριση.
Για να καταλάβουμε τα παραπάνω, ας πάρουμε για παράδειγμα την αγάπη. Αν της αφαιρέσεις τη διάκριση γίνεται σαρκική, εμπαθής, ιδιοτελής.
Αν αφαιρέσεις τη διάκριση από την ελευθερία γίνεται ασυδοσία.
Για να αποκτήσει κανείς το θείο δώρο της διακρίσεως, χρειάζεται ταπείνωση, καθαρότητα καρδιάς (αγώνας και συχνή εξομολόγηση), υπακοή σε διακριτικό πνευματικό οδηγό και πολλή προσευχή.
(ΕΠΙ ΤΟ ΑΡΟΤΡΟΝ – ΤΟΜΟΣ Α΄ – ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ι. ΠΑΠΑΔΑΚΗ Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου)
