Ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος
Σήμερα, 23 Ὀκτωβρίου, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰακώβου. Ἀλλὰ τὸ ὄνομα Ἰάκωβος δὲν τὸ φέρει μόνο ὁ ἅγιος ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα. Ἂν ἀνοίξουμε τὰ συναξάρια, δηλαδὴ τοὺς βίους τῶν ἁγίων, θὰ δοῦμε ὅτι μὲ τὸ ὄνομα Ἰάκωβος φέρονται, ὀνομάζονται, δεκαεννέα (19) ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας! Αὐτοὶ ἔζησαν σὲ διάφορες ἐποχὲς καὶ σὲ διάφορες χῶρες. Ἄλλοι ἀπ᾿ αὐτοὺς ἦταν ἀσκηταί, ἄλλοι ἔζησαν μέσ᾿ στὶς πολιτεῖες ὡς ἱερεῖς καὶ ἐπίσκοποι, καὶ ἄλλοι ἦταν μάρτυρες καὶ ὁμολογηταί. Ὅπως στὸν φυσικὸ οὐρανὸ ὑπάρχουν ἀστερισμοί, ἔτσι καὶ οἱ ἅγιοι Ἰάκωβοι εἶνε ἕνας ἀστερισμὸς στὸν πνευματικὸ οὐρανὸ τῆς Ἐκκλησίας. Γιατὶ κάθε ἅγιος εἶνε ἕνα ἀστέρι. Κι ὅπως λάμπουν τ᾿ ἀστέρια, ἔτσι λάμπουν καὶ οἱ ἅγιοι. Λάμπουν μὲ τὴ διδασκαλία τους, μὲ τὰ θαύματά τους, μὲ τὸν ἅγιο βίο τους, μὲ τὶς προφητεῖες τους, μὲ τὸ μαρτυρικὸ τέλος τους. Κι ὅπως ἀστέρι ἀπὸ ἀστέρι διαφέρει, ἔτσι καὶ οἱ ἅγιοι διαφέρουν μεταξύ τους. Καὶ ἀνάμεσα στοὺς δεκαεννέα ἁγίους ποὺ φέρουν τὸ ὄνομα Ἰάκωβος, δύο λάμπουν ὡς ἀστέρια πρώτου μεγέθους· ὁ ἕνας εἶνε ὁ Ἰάκωβος ὁ ἀδελφὸς τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, ἕνας ἀπὸ τοὺς δώδεκα ἀποστόλους· καὶ ὁ ἄλλος εἶνε αὐτὸς ποὺ τιμοῦμε σήμερα.
Ὁ σημερινὸς ἅγιος Ἰάκωβος, πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τοὺς ἄλλους ὁμωνύμους του, ὀνομάζεται ἀδελφόθεος, ἀδελφὸς δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ λέξι σκανδαλίζει πολλοὺς καὶ διερωτῶνται· Γιατί ὀνομάζεται ἀδελφόθεος; Εἶχε ὁ Χριστὸς ἄλλα ἀδέρφια; Ὄχι· κατὰ σάρκα δὲν εἶχε. Διότι ὁ Χριστός, ὁ Κύριός μας, δὲν γεννήθηκε ὅπως γεννηθήκαμε ὅλοι ἐμεῖς, κατὰ φυσικὸ τρόπο· γεννήθηκε κατὰ τρόπο ὑπερφυσικό· γεννήθηκε «ἐκ Πνεύματος ἁγίου» καὶ ἀπὸ τὰ καθαρώτατα σπλάχνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἡ Παναγία ὑπῆρξε παρθένος· παρθένος προτοῦ νὰ γεννήσῃ, παρθένος ὅταν γέννησε, παρθένος μετὰ τὴ γέννησι τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή, ἀειπάρθενος· καὶ γι᾿ αὐτὸ ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι τὴν ὀνομάζουμε «ἀειπάρθενο».
Μὰ τότε πῶς ὁ Ἰάκωβος ὀνομάζεται ἀδελφόθεος;
Ὀνομάζεται ἔτσι διότι, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοσι τῆς Ἐκκλησίας, ὁ δίκαιος Ἰωσήφ, ὁ μνηστὴρ τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, εἶχε προηγουμένως ἄλλη σύζυγο, ἡ ὁποία πέθανε. Ἀπὸ ἐκείνην εἶχε ἀποκτήσει παιδιά. Στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων τὰ παιδιὰ αὐτὰ ἐθεωροῦντο ἀδέρφια τοῦ Ἰησοῦ. Τέσσερα παιδιά του ἦταν ἀγόρια, ἕνα δὲ ἀπὸ αὐτὰ ὠνομαζόταν Ἰάκωβος, καὶ ἔτσι πῆρε τὸ ἐπίθετο ἀδελφόθεος.
Τὰ ἀδέρφια τοῦ Χριστοῦ στὴν ἀρχὴ δὲν τὸν πίστευαν. Ὅταν ἀναστήθηκε ἐκ νεκρῶν, τότε πίστεψαν κι αὐτοί, πίστεψε καὶ ὁ Ἰάκωβος. Ὁ Ἰάκωβος ὅμως διακρίθηκε ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ἀγαποῦσε τὴ νηστεία. Ἀγαποῦσε τὴν προσευχή· προσευχόταν μέρα – νύχτα, ἀδιαλείπτως, έκανε δὲ καὶ γονυκλισίες τόσο πολλές, ὥστε τὰ γόνατά του εἶχαν γίνει σὰν τῆς καμήλας. Ἦταν πιστὸς καὶ ἀγαπητὸς στὴν Ἐκκλησία. Τὸν ἀναγνώριζαν ὅλοι.
Ἔτσι ἔγινε καὶ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἰεροσολύμων.
Ἀλλ᾿ ὅπως πάντοτε μία δρᾶσι προκαλεῖ ἀντίδρασι, ἔτσι καὶ ὁ ἅγιος Ἰάκωβος μισήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους. Τὸν συνέλαβαν καὶ τὸν ὡδήγησαν στὸ δικαστήριο. Κι ὅπως δίκασαν οἱ Ἑβραῖοι τὸ Χριστὸ καὶ τὸν πρωτομάρτυρα Στέφανο, ἔτσι δίκασαν καὶ τὸν ἅγιο Ἰάκωβο. Τὸν κατεδίκασαν σὲ θάνατο, καὶ πέθανε μαρτυρικῶς. Τὸν ὡδήγησαν στὸ πτερύγιο τοῦ ναοῦ, δηλαδὴ στὸ ἄκρο τῆς στέγης, κι ἀπὸ ᾿κεῖ τὸν ἔρριξαν κάτω. Καὶ ἐνῷ ἦταν ἀκόμη ζωντανός, τὸν θανάτωσαν κτυπώντας τον μ᾿ ἕνα ξύλο. Προτοῦ νὰ ξεψυχήσῃ παρεκάλεσε τὸ Θεὸ νὰ συχωρέσῃ τοὺς δημίους του.
Αὐτὸς εἶνε μὲ λίγα λόγια ὁ βίος τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔζησε πέρασαν αἰῶνες. Καὶ ὅμως τὸ ὄνομά του μένει ἀλησμόνητο. «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος» (Ψαλμ. 111, 6· κοινων. θ. Λειτ.). Τὸν θυμᾶται ὁ λαός, καὶ ζῇ ὁ ἅγιος Ἰάκωβος μέσα στὴ συνείδησι τῆς Ἐκκλησίας. Πῶς ζͺῆ; Ζῇ μὲ τὴ Λειτουργία του. Στὰ παλιὰ τὰ χρόνια ὑπῆρχαν καὶ ἄλλες λειτουργίες. Ἡ πρώτη, ἡ πιὸ ἀρχαία, ἦταν ἡ Λειτουργία ποὺ ἔκανε ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος. Εἶναι ἕνα ἀριστούργημα, μὲ βαθειὲς καὶ πυκνὲς ἔννοιες. Ἡ θεία Λειτουργία αὐτὴ τελεῖται σήμερα μὲ μεγαλοπρέπεια στὰ Ἰεροσόλυμα, ὅπου προΐσταται ὁ ίδιος ὁ πατριάρχης.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Aπομαγνητοφωνημένη ομιλία του Μητροπολίτου π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ιερό ναό του Aγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης στις 23-10-1981
