Είναι ξεκάθαρο ότι πολλές έγκριτες επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών ότι η άσκηση βοηθάει ουσιαστικά στην πρόληψη αλλά και τη θεραπεία σοβαρών χρόνιων νοσημάτων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπέρταση, κακοήθων νεοπλασιών, όπως του μαστού και του παχέος εντέρου, αλλά και ψυχιατρικών διαταραχών, όπως του άγχους και της κατάθλιψης.
Το ερώτημά μας αυτή τη φορά είναι: «Η καθημερινή άσκηση βοηθάει και την ψυχή μας όπως το σώμα μας;», «Τι λέει η ορθόδοξη θεολογία για την άσκηση;»
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, ο άνθρωπος αποτελείται από την «ορατή τε και αόρατη φύση». Στον άνθρωπο ενώνεται η ψυχή και το σώμα και «μικρός κόσμος ο άνθρωπος εστίν».
Σε αντίθεση με πολλούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους που θεωρούσαν το σώμα «δεσμωτήριο της ψυχής», η οποία έπρεπε να αποδεσμευτεί από τη φυλακή της για να επιστρέψει στον κόσμο των ιδεών, στην ορθόδοξη παράδοση «το σώμα ζωογονείται διά της ψυχής και η ψυχή ενεργεί δια του σώματος».
Αν λοιπόν η γυμναστική βοηθάει την υγεία του σώματος βοηθιέται συγχρόνως και η υγεία της ψυχής μας.
Ο Άγιος Νεκτάριος, ο οποίος πρόσφατα ανακηρύχθηκε και προστάτης των γυμναστών, ανέπτυξε με λεπτομέρειες στην ομιλία του «Περί Γυμναστικής» που εκφωνήθηκε στις 21/8/1893 στην Κύμη, τα καλά της γυμναστικής για το σώμα και την ψυχή. Μάλιστα μιλάει για «σύμμετρο σωματική γυμνασία», δηλαδή για μια ισορροπία μεταξύ των σωματικών και ψυχικών ασκήσεων. Χρησιμοποιεί το λόγο του Αριστοτέλη, σύμφωνα με τον οποίο «…τα τε υπερβάλλοντα γυμνάσια και τα ελλείποντα φθείρει την ψυχήν, σώζεται δε η σωφροσύνη υπό της μεσότητος…»
Τονίζει ότι «η υπερβολική άσκηση του σώματος φθείρει την ψυχή», αλλά και ότι «η άκρα της ψυχής ανάπτυξη δια τους υπερβάλλοντας πόνους φθείρει το σώμα». Εκτός από τα λόγια, ο Άγιος Νεκτάριος ως διευθυντής της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής (1894 – 1908), έκανε και συγκεκριμένα έργα προς την κατεύθυνση αυτή. Συγκεκριμένα, καθιέρωσε το ποδόσφαιρο και επέμενε στη σωστή διατροφή και τη συστηματική γυμναστική για όλους τους μαθητές της σχολής του.
Όλοι οι κορυφαίοι πατέρες της ορθόδοξης θεολογίας διδάσκουν ότι υπάρχει στενή ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος του ανθρώπου και ότι η σωματική άσκηση είναι ευεργετική για την ψυχή. Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει ότι «…ο Χριστιανός παιδαγωγός πρέπει να είναι διδυμοτόκος, να αποβλέπει και στη μόρφωση της ψυχής και στη διάπλαση και ευσχημοσύνη του σώματος». Ο Άγιος Κλήμης ο Αλεξανδρέας αναφέρει ότι «…το γυμναστήριο είναι αναγκαίο…» Ο Μέγας Βασίλειος, στην Επιστολή του στον Μαρτινιανό, σημειώνει: «….Γυμνάσια κεκλεισμένα και νύχτας αφεγγείς ουκ εά ημάς ουδέν λογίζεσθαι η περί του ζην αγωνία..»
Συμπερασματικά, και πάλι σύμφωνα με τον Άγιο Νεκτάριο, «ο άνθρωπος οφείλει να προνοήσει υπέρ της ενισχύσεως αμφοτέρων» – και του σώματος και της ψυχής. Αν το φροντίσει αυτό, «αποβαίνει ευδαίμων, έξοχος, μεγαλοπήβολος, μεγαλοπράγμων, ισχυρός και προς πάσαν επιχείρησιν ικανός, ωφέλιμος προς πάντας και εν παντί καιρώ…»
Δημήτρης Λινός
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, ο άνθρωπος αποτελείται από την «ορατή τε και αόρατη φύση». Στον άνθρωπο ενώνεται η ψυχή και το σώμα και «μικρός κόσμος ο άνθρωπος εστίν».
Σε αντίθεση με πολλούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους που θεωρούσαν το σώμα «δεσμωτήριο της ψυχής», η οποία έπρεπε να αποδεσμευτεί από τη φυλακή της για να επιστρέψει στον κόσμο των ιδεών, στην ορθόδοξη παράδοση «το σώμα ζωογονείται διά της ψυχής και η ψυχή ενεργεί δια του σώματος».
Αν λοιπόν η γυμναστική βοηθάει την υγεία του σώματος βοηθιέται συγχρόνως και η υγεία της ψυχής μας.
Ο Άγιος Νεκτάριος, ο οποίος πρόσφατα ανακηρύχθηκε και προστάτης των γυμναστών, ανέπτυξε με λεπτομέρειες στην ομιλία του «Περί Γυμναστικής» που εκφωνήθηκε στις 21/8/1893 στην Κύμη, τα καλά της γυμναστικής για το σώμα και την ψυχή. Μάλιστα μιλάει για «σύμμετρο σωματική γυμνασία», δηλαδή για μια ισορροπία μεταξύ των σωματικών και ψυχικών ασκήσεων. Χρησιμοποιεί το λόγο του Αριστοτέλη, σύμφωνα με τον οποίο «…τα τε υπερβάλλοντα γυμνάσια και τα ελλείποντα φθείρει την ψυχήν, σώζεται δε η σωφροσύνη υπό της μεσότητος…»
Τονίζει ότι «η υπερβολική άσκηση του σώματος φθείρει την ψυχή», αλλά και ότι «η άκρα της ψυχής ανάπτυξη δια τους υπερβάλλοντας πόνους φθείρει το σώμα». Εκτός από τα λόγια, ο Άγιος Νεκτάριος ως διευθυντής της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής (1894 – 1908), έκανε και συγκεκριμένα έργα προς την κατεύθυνση αυτή. Συγκεκριμένα, καθιέρωσε το ποδόσφαιρο και επέμενε στη σωστή διατροφή και τη συστηματική γυμναστική για όλους τους μαθητές της σχολής του.
Όλοι οι κορυφαίοι πατέρες της ορθόδοξης θεολογίας διδάσκουν ότι υπάρχει στενή ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος του ανθρώπου και ότι η σωματική άσκηση είναι ευεργετική για την ψυχή. Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει ότι «…ο Χριστιανός παιδαγωγός πρέπει να είναι διδυμοτόκος, να αποβλέπει και στη μόρφωση της ψυχής και στη διάπλαση και ευσχημοσύνη του σώματος». Ο Άγιος Κλήμης ο Αλεξανδρέας αναφέρει ότι «…το γυμναστήριο είναι αναγκαίο…» Ο Μέγας Βασίλειος, στην Επιστολή του στον Μαρτινιανό, σημειώνει: «….Γυμνάσια κεκλεισμένα και νύχτας αφεγγείς ουκ εά ημάς ουδέν λογίζεσθαι η περί του ζην αγωνία..»
Συμπερασματικά, και πάλι σύμφωνα με τον Άγιο Νεκτάριο, «ο άνθρωπος οφείλει να προνοήσει υπέρ της ενισχύσεως αμφοτέρων» – και του σώματος και της ψυχής. Αν το φροντίσει αυτό, «αποβαίνει ευδαίμων, έξοχος, μεγαλοπήβολος, μεγαλοπράγμων, ισχυρός και προς πάσαν επιχείρησιν ικανός, ωφέλιμος προς πάντας και εν παντί καιρώ…»
Δημήτρης Λινός
Πηγή: Περιόδιοκό «life», τεύχος Σεπτεμβρίου 2011, σελ.72
